Deelsessies

Klimaatadaptatie: kansen voor leefbaarheid

Oudere wijken kampen vaak met schaarse openbare ruimte, weinig groen en parkeerproblemen. Daarnaast spelen ook problemen als hitte, armoede, sociale onveiligheid, gezondheidsklachten en versnipperd eigendom. Dit zorgt ervoor dat investeringen in deze wijken vaak uitblijven, mede door lage financiële draagkracht van bewoners. In menig wijk komen daar nog verzakkings- en funderingsproblemen bij, wat voor sommige bewoners een ondraagbare last kan worden.

Veel steden in Nederland zetten zich in om de leefbaarheid en het woongenot voor bewoners te verbeteren. Vaak worden keuzes gemaakt op basis van onderhoudsplanningen, maar is het soms niet beter om probleemlocaties met voorrang aan te pakken om de leefbaarheid in de wijk te verbeteren? Houden we wel voldoende rekening met de sociale impact? En hoe bouw je een duurzame relatie op met bewoners?

Dordt West is een van de twintig gebieden binnen het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid, waardoor geïnvesteerd kan worden in verbetering van de fysieke leefomgeving. In Leiden worden wijken toekomstbestendig gemaakt door rioolwerkzaamheden te combineren met vergroening.

Deze sessie wordt verzorgd door Jurgen Elias, Gebiedsmanager Dordt West en Coördinator Programmapijler Wonen en Fysieke Leefomgeving Nationaal Programma Dordt West, Özlem Bozkurt, Projectleider LIFE Critical, gemeente Dordrecht en Tjinta Versteegen, senior ontwerper/adviseur Stedenbouw gemeente Leiden.

Als het water komt

Dordrecht ligt aan drie rivieren en is een eiland. De stad is kwetsbaar bij een grote overstroming. Dordrecht werkt daarom aan het ontwerpen en inrichten van zogenaamde shelters. Dit zijn veilige vluchtlocaties in hoger gelegen stadsgebieden. Het gaat hierbij om de wijk De Staart en het toekomstige Maasterras. Hier kunnen inwoners tijdens een mogelijke overstroming in de toekomst enkele dagen schuilen. Vanaf deze plek zullen ook reddingsacties worden opgezet en herstel worden gecoördineerd. Dordrecht is de eerste stad die met deze aanpak werkt aan het beperken van de gevolgen van overstroming.

Tijdens deze introductie leren de deelnemers meer over deze oplossing als schuil- en coördinatiehub bij calamiteiten. Hoe neem je huidige bewoners van deze wijken hierin mee? Hoe kun je mensen voorbereiden om stadsgenoten te helpen wanneer grote groepen mensen op drift raken door calamiteiten? En hoe helpt de inrichting hierbij?

Deze sessie wordt verzorgd door Ellen Kelder, opgavemanager Groenblauwe Stad, gemeente Dordrecht.

Co-referenten: Marion Speksnijder, programmacoördinator water/klimaat, gemeente Zwolle, Sjoerd van Til, beleidsadviseur water, gemeente Zwolle.

(Voor meer verdieping is er in de middag ook een ontwerpatelier over shelters)

Kruip in de huid van mus, boom of stadsbeek

Citizen Engagement is een methode om inwoners te betrekken bij een project. Biodiversiteit en een gezond ecosysteem zijn niet alleen belangrijk voor de natuur zelf. Het zorgt ook voor een fijne en gezonde leefomgeving voor de bewoners. Met dit spel wordt meer duidelijk dat natuurwaarden en mensen samen moeten gaan. Kruip in de huid van een mus, een boom of stadsbeek en leer wat de behoeften van natuurwaarden zijn in relatie tot die van mensen. Doel is een stad in balans.

Deze sessie wordt verzorgd door Jurrian Arnold, Open Kaart Co-creatie van de leefomgeving.

De sleutel tot succes: samenwerken

Werken aan een groen-blauwe stad doe je samen: gemeente, maatschappelijke organisaties, bedrijven én bewoners. Groen-blauwe wijken zijn belangrijk voor de klimaatbestendigheid en het versterken van biodiversiteit. Toch is de ruimte in  dichtbebouwde gebieden vaak schaars. Juist daar liggen kansen om bewoners actief te betrekken bij de vergroening van hun eigen leefomgeving; denk aan geveltuinen, balkontuintjes of het ontstenen van voor- en achtertuinen. Samenwerken versterkt de betrokkenheid in de buurt en gaat eenzaamheid tegen. Nieuwe contacten ontstaan, de leefbaarheid verbetert en meer groen zorgt voor verkoeling, gezelligheid en een gezondere woonomgeving. Maar hoe organiseer je zulke laagdrempelige acties? En wie en wat heb je daarvoor nodig? In deze sessie ervaren de deelnemers dat op een bijzondere manier: zij gaan letterlijk met elkaar bouwen aan inzichten en oplossingen met behulp van de LEGO Serious Play-methode. Zo ontdekken de deelnemers samen welke sleutels tot succes er liggen om bewoners te betrekken bij vergroening.
Deze sessie wordt begeleid door Cynthia Heijboer-Keemink van Stichting Steenbreek.

Wandelexcursie Wantij West

In Wantij-West vind je de restanten van de maritieme industrie die Dordrecht heeft gevormd. En verder naar het oosten neemt de natuur steeds meer de overhand en biedt het water een toegangspoort naar de Biesbosch. Een gebied met veel kansen voor wonen, werken, toerisme en groen – allemaal langs en op het water. Veel van deze kansen zijn al verzilverd. Op de plek waar ooit scheepswerf De Biesbosch schepen maakte, is de nieuwe stadswijk Stadswerven verrezen. En aan de overkant waar eerst het regiokantoor stond, is met Energiehuis, Villa Augustus en Kinepolis een aanvulling op het uitgaansgebied in de binnenstad ontstaan.

Wantij-West vormt de verbinding tussen binnenstad en De Biesbosch, tussen de stad en het water. Maar met de huidige inrichting komt deze schakelfunctie niet goed tot zijn recht. Wat ontbreekt is een duidelijke samenhang. Tijdens deze wandelexcursie gaan we alle onderdelen van het gebied langs en zal aan de hand van kaartmateriaal een indruk geschetst worden van de transformatie van het gebied. Aandacht gaat daarbij uit naar de wijze waarop de verschillende onderdelen met elkaar verbonden zijn, hadden moeten zijn en waar ze elkaar versterken.

Tot slot bestuderen we een van de nog uit te werken onderdelen hiervan: het havenbad bij de trappen op de Lange Wantijkade.

Raf Rooijmans, landschapsarchitect, gemeente Dordrecht, neemt de deelnemers al wandelend mee door dit gebied.

(Deze excursie is gekoppeld aan een ontwerpatelier in de middag)

Wandel- en vaarexcursie Getijdenpark

Dordrecht ligt in een deel van De Biesbosch. De kenmerkende getijdennatuur van De Biesbosch vind je langs de oevers van het Wantij. Getijdennatuur is een uniek ecosysteem met bijzondere biodiversiteit. Gemeente Dordrecht wil het getijdenecosysteem doortrekken tot de Vlijweide, waar ook woningbouw is voorzien. Hoe doe je dit?

In Dordrecht ligt een deel van de oplossing in het aanleggen en verbeteren van natuurvriendelijke getijdenoevers. Dat is goed voor de biodiversiteit en voor de gezondheid van inwoners.

Berry Gersonius, strategisch adviseur Waterveiligheid, Bodemdaling & Funderingsproblematiek en Hitte, en Christine Huibers-van de Velde, stadsecoloog van gemeente Dordrecht, laten tijdens deze wandeling en vaartocht iedereen ontdekken hoe er als het ware een natuurlijk getijdenpark in de stad ontstaat.

Ontwerpatelier binnenstedelijk bouwen én een gezonde leefomgeving: Stadspark Dordrecht

Hoe kan een stad plek bieden aan duizenden extra inwoners en tegelijk een groen-blauwe en gezonde stad zijn? Net als veel andere steden heeft Dordrecht een stevig binnenstedelijk bouwprogramma van ongeveer tienduizend woningen. Die groei van de stad zorgt voor meer druk op de beschikbare ruimte. En dus ook op de leefbaarheid. Naast compact stedelijk groen en ruimte voor water, zet Dordrecht in op de ontwikkeling van een groot Stadspark van noord naar zuid, midden door de stad. Door bestaande groene zones en sportparken te verbeteren, te verbinden en open te stellen, ontstaat een robuuste, ecologische, groene long voor de hele stad.

Programmamanager Stadspark Perry van der Elst, Lisa Lieftink, adviseur klimaatadaptatie, Astrid Engelhard, landschapsarchitect en Marleen Zantingh, projectmanager, nemen je mee in de ambities en de uitdagingen van dit project en gaan samen met deelnemers aan de slag over ontwerpen.

Daken als spons van de stad

Onze daken bieden volop kansen voor het vergroten van de sponswerking in stedelijk gebied. Door bijvoorbeeld blauw-groene daken te laten functioneren als een spons wordt hemelwater langer vastgehouden en vertraagd teruggegeven aan het riool of de omgeving. Water op het dak zorgt voor verkoeling van onze oververhitte steden. In dichtbevolkt Nederland kunnen we het ons eigenlijk niet permitteren om het daklandschap niet beter te gaan benutten. Energieproductie, wateropvang, natuur of extra gebruiksruimte (inclusief optoppen): het kan allemaal op het dak. Daken spelen een cruciale rol in klimaatbestendige steden, maar hoe jagen we dat aan wanneer zoveel daken in privaat bezit zijn? We hebben elkaar allemaal nodig: de daken van particulieren en bedrijven, een stimulerende overheid die bruikbare kaders stelt én de expertise van vakmensen die multifunctionele daken aanleggen en onderhouden.

Kasper Spaan (beleidsontwikkelaar klimaatadaptatie bij Waternet) vertelt er meer over namens Nationaal Dakenplan.

Ontwerpatelier Wantij West

In dit ontwerpatelier gaan we aan de slag met het havenbad aan de Lange Wantijkade, een ontbrekend onderdeel van rondje Wantij-west. Op deze plek wordt in de zomer volop gezwommen en zijn de trappen gevuld met jongelui die genieten van de zon. Momenteel wordt dit zwemmen gedoogd maar is de wens dit veilig te faciliteren en tegelijk een extra impuls aan het gebied te geven. Daarbij spelen we in op de getijdenwerking en haar extremen, manieren van vergroening in én op het water, seizoensbeleving gedurende het hele jaar. Daarnaast zoeken we naar manieren waarbij een basisinrichting verder kan groeien door middel van experimenten en programmering.

Deelnemers gaan samen met NVTL, Natascha
van den Ban (Natascha van den Ban tuin- en landschapsarchitect) en Raf Rooijmans van de gemeente Dordrecht aan de slag om te komen tot een ontwerp.

(Dit ontwerpatelier is gekoppeld aan de excursie Wantij West in de ochtend)

Ontwerpatelier Aantrekkelijke routes naar shelters

Hoe ontwerp je aantrekkelijke ‘routes’ naar de ‘vluchtheuvels’ De Staart en het toekomstige Maasterras onder leiding van Jan Janse, NVTL, Audrey Court, Urbis, bureau voor stadsontwerp en Ellen Kelder, opgavemanager Groenblauwe Stad, gemeente Dordrecht.

(Een verdere verdieping op de ochtendsessie Als het water komt)

Historische Binnenstad Dordrecht

Dordrecht heeft een roemrijke geschiedenis en vele monumenten die daaraan herinneren; en overal is water. Rivieren, havens en bruggen, van heel klein tot groot. Dordrecht leeft al eeuwen met de uitdaging van overstroming en de tekenen daarvan vind je overal terug in de historische binnenstad. Desondanks wordt er stap voor stap steeds meer groen toegevoegd om de leefbaarheid en de biodiversiteit te verbeteren.

Rick Naaktgeboren, programmamanager binnenstad en Oege Oevering, adviseur groen van gemeente Dordrecht en zelf Dordtenaren, zijn de gidsen en vertellen over het verleden en het heden van de binnenstad.